Bibliologia

Bibliologia

Inaczej określa się to jako księgoznawstwo. Jest to swoista nauka humanistyczna. Przede wszystkim zajmuje się ona badaniem książki i to praktycznie we wszystkich jej aspektach, a więc jako obiekt materialny, nośnik informacji i treści, jak również społeczne narzędzie kultury. Wielokrotnie przyjmuje się, że bibliologia zajmuje się książką dawną, jak i współczesną, jak również coraz częściej instytucjami, które związane są z tą dziedziną ludzkiego życia, jak wydawnictwa, biblioteki, księgarnie, drukarnie i wiele innych. Przyjmuje się, że jest to nauka dosyć ogólna, jako najbardziej uniwersalna i najobszerniejsza ze wszystkich ludzkich umiejętności. W jej skład wchodzą przede wszystkim: glossologia (nauka o językach), dyplomatyka (o pismach), typografia )o drukarstwie), bibliografia (o znajomości książek), bibliopojeja (o tworzeniu książek), bibliopolia (o księgarstwie), jak i powszechna historia piśmiennictwa i wiele innych. Po raz pierwszy termin ten pojawił się w Polsce pod koniec dziewiętnastego wieku.

Exlibris

W Polsce exlibris pojawił się już w XIV wieku i jest to najstarsze oznaczenie książkowe. Jest to znak własnościowy danego egzemplarza książki. Najczęściej ozdobny, wykonany w technicznej grafice, posiadający imię i nazwisko właściciela księgozbioru. Typowy exlibris jest małą zadrukowaną karteczką przyklejoną do wewnętrznej strony okładki. Może być też pieczątka. Projektowanie exlibrisów należy do grafiki artystycznej, a ich tworzeniem zajmują się graficy, rytownicy i typografowie. Natomiast zbieranie exlibrisów należy do kolekcjonerstwa. Są też organizowane wystawy, a posługiwanie się nim jest uważane za wyraz szacunku i dbałości o książki, jak i wysokich potrzeb kulturowych ich właściciela. Sam exlibris ma motywować do dbałości o książkę, którym jest wypożyczona. Podnosi to też wartość kolekcjonerską. Kiedyś używano do dekoracji plastycznego złota. Badania nad exlibrisem prowadził ksiądz Leon Formanowicz, który zginął w obozie Dachau. Ekslibris, bo taka jest wersja polskiej pisowni, cieszy się dużą popularnością zarówno wśród koneserów książek, jak i wśród grafików.

Historia książki

Jest to swoista dziedzina wiedzy, która zajmuje się przede wszystkim badanie książki i to od początku jej istnienia na świecie. Przede wszystkim wyróżnia się dwa okresy, a mianowicie książkę rękopiśmienną, mniej więcej do początków szesnastego wieku, jak również książkę drukowaną, od tysiąc pięćsetnego roku do współczesności. Tak naprawdę mało wiadomo na temat książki rękopiśmiennej, szczególnie jeśli chodzi o średniowieczną Polskę. Z kolei dużo wiadomo na temat papirusów i pergaminów z okresu starożytności, ponieważ coraz więcej badaczy zajmuje się tą tematyką, a także coraz więcej tego typu egzemplarzy się znajduje. Jednocześnie należy zaznaczyć, że w Europie średniowiecznej posługiwano się przede wszystkim językiem łacińskim do sporządzania książek, a dopiero z czasem przeszło się na języki narodowe, ojczyste danych państw. Na początku pisaniem książek zajmowali się duchowni, których właśnie wspólnym językiem była łacina, a tylko oni posiadali umiejętność czytania i pisania. Z czasem postanowiono udostępnić książki pozostałym. Współcześnie jest to tradycyjna forma komunikacji.

Tekstologia

Jest to pomocniczy dział nauki w literaturze, która zajmuje się zagadnieniami związanymi z badaniem i opisem tekstów poszczególnych dzieł literackich pod kątem zmian jakie świadomie wprowadził autor w procesie twórczym, zmian wprowadzonych bez jego wiedzy z powodu błędów wydawniczych lub świadomie przez samych użytkowników rękopisu lub maszynopisu. Zgromadzone, opisane materiały przez tekstologów stanowią materiał do dalszych badań historyczno literackich, dotyczących jego budowy, powstania i recepcji. Na wynikach tych badań opierają się także edytorzy naukowi. Metodologia tekstologiczna wywodzi się z tradycji czynności badawczych filologii klasycznej inaczej nazywana krytyką tekstu. Korzysta także z wyników bibliografii i księgoznawstwa. Często krytyka jest źle przyjmowana przez samego autora, jednak tekstologia jest ważną dziedziną i pozwala zapoznać się nawet samemu autorowi o swoich błędach, jak i skorygować samo myślenie na temat napisanego tekstu. Krytyka tekstu jest obecnie również bardzo popularna.

Bibliotekoznawstwo

Jest to nauka o katalogowaniu książek i czasopism, czyli bibliotekoznawstwie oraz zarządzaniu biblioteką. Jest to osobna dziedzina w grupie nauk humanistycznych dało ono podstawy współczesnemu księgoznawstwu. Zajmuje się w szczególności pozyskiwaniem i gromadzeniem książek i czasopism, bezpiecznym przechowywaniem ich, katalogowaniem zbiorów i ich organizowaniem, udostępnia i dostarcza informacji o zbiorach oraz rozpowszechnia czytelnictwo. W ciągu ostatniego wieku bibliotekoznawstwo uzyskało rangę przedmiotu nauczania, które występuje w szkolnictwie wyższym i średnim. W dzisiejszych czasach bibliotekoznawstwo bibliotekę traktuje jako centrum edukacji, kultury i informacji. Wielu ludzi korzysta z bibliotek co daje duże możliwości zwłaszcza studentom, młodzieży uczącej się jak i dzieciom małoletnim. Biblioteki są darmowe i pozwala to na dostęp do nowości wydawniczych, jak i świeżych czasopism. Chcąc skorzystać z archiwów również jest taka możliwość, która daje dużo większe możliwości w rozwoju kultury i światopoglądu.

Introligatorstwo

Jest to dział przemysłu poligraficznego zajmujący się oprawianiem druków, wykańczaniem materiałów schodzących z drukarskiej maszyny. W introligatorstwie używa się też tkanin takich jak płótno, brukam, ekruda, lederyna, kapitałka, kanafas, muślin, kaliko, merla. Introligatorstwem trudni się introligator, który jest rzemieślnikiem zajmującym się oprawianiem różnych wydawnictw oraz zdobieniem opraw. W zakres introligatorstwa w dzisiejszych czasach należy bigowanie, bindowanie, rycowanie, laminowanie, zszywka, foliowanie, perforowanie. W introligatorstwie istnieje agat, antybiga, grzbietówka, gładzik introligatorski, oprawa, perforowanie, biga, bigówka, bindowanie, kieszeń książki, kostka introligatorsa, krajarka, rycowanie, trójnóż, tytulatur, dublera, laminowanie, linia stalowa, falc, foliowanie, zszywka, zwierciadło oprawy, złamywarka, gilotyna, grzbiet, nóż introligatorski, obwoluta, oporkowanie bloku książki. Wszystkie urządzenia jak i materiały wykorzystywane są do powstania książki, jak i do renowacji starych książek, które pod wpływem czasu uległy zniszczeniu.

Bibliofile

Są to miłośnicy, znawcy i zbieracze książek rzadkich i cennych. Traktują oni książkę jak cenne dzieło sztuki. Zwracają uwagę na kunszt wydania, układ typograficzny, ilustracje, oprawy oraz szlachetność użytych materiałów. Cenią oni unikalność egzemplarza, dociekają jego historii oraz okoliczności wydania. Książki ze swojej kolekcji najczęściej opatrują exlibrisem. Tworzą też często własne druki, bogato ilustrowane i starannie oprawione. Najczęściej zwykła chęć posiadania zamienia się w zamiłowanie do książek, a kartki papieru dostrzegane są jako dzieła wydawnicze. Jeżeli pasja bibliofila zamienia się w namiętność, staje się bibliomanem. Bibliofile maja swoje spotkania, kupują książki na aukcja jak i antykwariatach. Wielu też samych prowadzi antykwariaty, aby być blisko dzieł sztuki. Do znanych bibliofilów należą Edward Chwalewik, Stefan Demby, Leon Formanowicz, Henryk Gawarecki, Solomon Joachim Halbestam, Ewaryst Andrzej Kuropatnicki, Waldemar Łysiak, Józef Maksymilian Ossoliński, Tadeusz Przypkowski, Leopold Szersznik, Janusz Mikołaj Szymański, Jacek Wdzięczak, Kazimierz Wojciech Witkiewicz, Józef Andrzej Załuski.

Back To Top